Op 20 juni 2024 nam Ralph Kupka afscheid als hoogleraar bipolaire stoornissen aan het Amsterdam UMC/Vrije Universiteit. Hij sprak bij die gelegenheid een rede uit met de titel: ‘Bipolaire stoornis / aandoening / kwetsbaarheid: wat zeggen onze woorden?’ Daarin betoogt hij dat taal het krachtigste instrument is bij de behandeling van mensen met psychische problematiek.
In de GGZ gebruiken we elke dag vele woorden in de gedachtewisseling met en over onze patiënten. Of zijn het cliënten? Spreken we van psychische ziekten, stoornissen, aandoeningen, kwetsbaarheden, gevoeligheden? Of over psychische variatie, of neurodiversiteit? Psychische problemen zijn pijnlijk, maar de woorden die we kiezen om het te benoemen zijn het vaak ook. Woorden kunnen als helpend, ondersteunend, verzachtend en begripvol worden ervaren, maar ook als stigmatiserend, hard en denigrerend. Heb je een psychische stoornis, of ben je psychisch gestoord? Als behandelaar kun je elke dag opnieuw de kracht van woorden ervaren, en ook hoe gevoelig het soms ligt wat je zegt en hoe je dat zegt. En wat zeggen onze woorden eigenlijk? Wat bedoelen we als we spreken van bipolaire ‘stoornis’, ‘aandoening’, ‘kwetsbaarheid’ of kortweg ‘bipolariteit’? Wat roept dat op bij de ander? Deze vraag werd voorgelegd aan veel patiënten, naastbetrokkenen en collega’s, en het resultaat geeft een gevarieerd beeld van de manier waarop wij elkaar proberen te begrijpen.