Auteur: Matthijs

Op 30 november zal Esther Mesman, Msc, haar proefschrift ‘At risk for bipolar disorder. Bipolar offspring followed from adolescence into adulthood’ verdedigen aan de Rijksuniversiteit Groningen.

KWETSBAAR VOOR DE BIPOLAIRE STOORNIS
Kinderen van ouders met een bipolaire stoornis gevolgd vanaf de adolescentie tot in de vroege volwassenheid

De bipolaire stoornis is een veelal ernstige psychiatrische stoornis die wordt gekenmerkt door het optreden van manische en depressieve episodes. In Nederland komt de stoornis bij ongeveer 2% van de volwassenen voor. Over het ontstaan en het vroege beloop van de stoornis is nog weinig bekend. De stoornis is deels erfelijk bepaald, dit betekent dat kinderen van ouders met deze stoornis een verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van de bipolaire stoornis. >

Esther Mesman beschrijft in haar proefschrift de resultaten van een uniek langlopend onderzoek waarbij kinderen van een ouder met een bipolaire stoornis 12 jaar lang werden gevolgd. In haar proefschrift concludeert zij dat de kinderen inderdaad een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van een bipolaire stoornis (13%), maar met name kwetsbaar zijn voor depressieve stoornissen (54%). Deze zijn veelal terugkerend van aard (33%). Mesman concludeert ook dat de bipolaire stoornis vrijwel altijd begint met een (milde) depressieve episode. Voorafgaand aan de eerste (hypo)manische episode, worden echter vaak al lichte manische symptomen, suïcidale gedachten en slaapproblemen gesignaleerd. Kinderen met deze klachten lopen dus het grootste risico op het krijgen van een bipolaire stoornis.

Mesman deed ook onderzoek naar risicofactoren voor het ontstaan van een bipolaire stoornis. Ze vond o.a. een relatie tussen stressvolle levensgebeurtenissen en het ontstaan van stemmingsstoornissen. Ook vond ze aanwijzingen voor een verhoogde activiteit in het immuunsysteem, de betekenis van deze afwijkingen is echter vooralsnog onduidelijk.

Concluderend adviseert Mesman bij deze kwetsbare doelgroep alert te zijn op (milde) psychische klachten en deze te monitoren.

Op 11 november zal Annabel Vreeker haar proefschrift ‘Genetic and environmental determinants of cognitive dysfunction and psychotic-like experiences in neuropsychiatric patients and healthy individuals’ verdedigen. Een belangrijk deel van de data die zij in dit proefschrift beschrijft is afkomstig van de Bipolar Genetics studie. Haar hoofdbevinding is dat bipolaire patiënten, ondanks een lager IQ, vaker de universiteit hebben afgerond dan gezonde controles. Het afronden van een hoog opleidingsniveau lijkt samen te hangen met de mensen met de aandoening zelf en niet met een genetische kwetsbaarheid, aangezien we geen hoger opleidingsniveau vinden in broers en zussen van mensen met de aandoening.

Op 10 oktober organiseert Ups en Downs, de Belgische vereniging voor personen met een bipolaire stoornis of chronische depressie en hun omgeving, een forum met als thema ‘Veerkracht en herstel’. Ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van de vereniging zal de studiedag een feestelijk tintje hebben. Er is deze dag extra aandacht voor de Ups & Downs groepen en de vrijwilligers die in de regio deze groepen leiden.

Op zaterdag 10 oktober 2015, zullen er drie interessante professionele sprekers aan het woord komen, maar ook twee ervaringsdeskundigen. Uit de antwoordformulieren van de voorgaande edities van het forum, bleek immers de wens van de deelnemers om ook meer lotgenoten aan het woord te horen. Daarom zijn er dit jaar dan ook twee ervaringsdeskundigen uitgenodigd, die via de publicatie van hun ervaring in boekvorm al enige bekendheid hebben verworven in Vlaanderen, namelijk Brenda Froyen en Hans Meganck.

20 jaar Ups & Downs! Dat is alleen maar mogelijk door de enthousiaste inzet van de Ups & Downs vrijwilligers die gedurende al die jaren actief zijn geweest voor onze vereniging. Daarom wordt er tijdens deze feesteditie even extra aandacht geschonken aan de Ups & Downs groepen en de vrijwilligers die deze regionale groepen leiden.

In de voormiddag zullen er twee lezingen in parallel plaatsvinden en de deelnemers zullen moeten kiezen tussen beide. In de seminariezaal, zal Psychiater Dr. Chris Baeken, verbonden aan de Universiteit Gent een lezing geven over Transcraniale Magnetische Stimulatie. In de aula zal Psychiater Dr. Sabine Wyckaert, verbonden aan UPC Kortenberg) een uiteenzetting geven over de complexiteit van de bipolaire stoornis.

Dit Forum staat in het teken van ‘veerkracht en herstel’ en veerkracht is in Vlaanderen tevens het gezamenlijke thema voor deze Werelddag van de Geestelijke Gezondheidszorg die dit jaar op 10/10/2015!

Uiteraard zal ook onze meter, Maaike Cafmeyer van de partij zijn om de Ups & Downs prijs uit te reiken. Dr. Stephan De Bruyne heeft de eer om af te sluiten met een spetterende slotlezing over herstel, waarna er samen geklonken kan worden op 20 jaar Ups & Downs.

Inschrijven kan nog tot 3 oktober door het invullen van het online inschrijvingsformulier op de website: www.upsendowns.be

Uw inschrijving is pas definitief na betaling van uw deelnamebedrag.

Meer informatie over het programma is hier te vinden.

Op 22 september is in Utrecht aan Roderik Schaepman en Daan Ingelse de Willem Nolenprijs voor Bipolaire Stoornissen uitgereikt voor hun documentaire ‘Ver van Daan’.

De Willem Nolenprijs* is een prijs voor baanbrekend onderzoek of buitengewone initiatieven op het gebied van de zorg voor patiënten met een bipolaire stoornis en hun naasten. De prijs is dit jaar voor de tweede keer uitgereikt.

Op de foto van links naar rechts: Jennifer Hoes (kunstenares – ontwerp beeldje Willem Nolenprijs), Eric Spierings, (VMDB), Anja Stevens (KenBiS), Ellen Spanjers (genomineerde), Roderik Schaepman (winnaar), Daan Ingelse (winnaar), Willem Nolen (voorzitter jury), Nienke van der Voort (genomineerde)

In de film ‘Ver van Daan’ (2014) wordt het verhaal verteld van een zoon (Roderik) die op zoek gaat naar de geschiedenis van zijn vader (Daan) die uit zijn leven verdween na het doormaken van een ernstige manische psychose. Roderik en Daan, en in hun kielzog Daans’ oudere broer Merijn en hun moeder IJcke, hebben deze zoektocht op een aangrijpende maar ook integere manier vastgelegd, waarbij ze de tragische gevolgen van de bipolaire stoornis voor Daan én voor de rest van de familie niet onvermeld laten. De film is op vele plaatsen en bij diverse gelegenheden in Nederland vertoond, onder meer op ‘World Bipolar Day 2015’, en is op de televisie uitgezonden. De film maakt op iedereen die hem ziet een grote indruk, en is zeer geschikt gebleken om duidelijk te maken welke gevolgen de bipolaire stoornis kan hebben.

En het meest belangrijke: de film toont hoe belangrijk het is om naast de patiënt ook aandacht te besteden aan naastbetrokkenen.

Andere genomineerden waren Nienke van der Voort voor haar proefschrift ‘Collaborative care in patients with bipolar disorder’ (2015) en het bijbehorende interventieprogramma ‘Zorg in samenwerking’ en Ellen Spanjers voor het spel ‘Een steekje los’.

Het interventieprogramma ‘Zorg in samenwerking’ van Nienke van der Voort stimuleert de samenwerking tussen patiënt, familieleden en het behandelteamteam waarin de verpleegkundige een coördinerende rol vervult. Het stimuleert zelf-management van de patiënt en diens naasten, waarbij onder meer wordt ingezet op probleemoplossende vaardigheden van de patiënt zelf via de problem solving methodiek.

In het promotie-onderzoek waaraan maar liefst 16 ggz-instellingen hebben meegedaan en dat geheel door haar gecoördineerd werd, is de effectiviteit van het programma geëvalueerd én aangetoond, zowel ten aanzien van het verminderen van depressieve klachten als het verbeteren van het sociaal functioneren.

Nienke van der Voort heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het verbeteren van de inhoud en kwaliteit van de zorg die verpleegkundigen te bieden hebben, en dat alles in het belang van patiënten met een bipolaire stoornis en hun verwanten.

Het spel ‘Een steekje los’ van Ellen Spanjers biedt op een luchtige en speelse manier mogelijkheden om psychische gezondheid en kwaliteit van leven bespreekbaar te maken. Naast als bordspel is het ook (gratis) online te spelen en vanaf oktober 2015 via een app. Er zijn al 26 varianten voor specifieke onderwerpen en aandoeningen gemaakt. Sinds 2014 bestaat er een variant gericht op bipolaire stoornissen, die ook getest is door de vereniging voor manisch-depressieven en betrokkenen (VMDB).

Uit onderzoek is gebleken dat het spel bijdraagt aan het verminderen van stigma en het is dan ook terecht opgenomen in de ‘Wegwijzer stigmabestrijding’ van de stichting ‘Samen sterk zonder stigma’.

* Willem Nolen is emeritus hoogleraar psychiatrie in het UMC Groningen. Een belangrijk deel van zijn loopbaan heeft hij gewijd aan de zorg voor patiënten met een bipolaire (manisch-depressieve) stoornis en aan wetenschappelijk onderzoek naar deze aandoening. Bij zijn emeritaat in 2013 is, mede op initiatief van het Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen (KenBiS), de Willem Nolenprijs in het leven geroepen, een prijs die jaarlijks wordt uitgereikt. Projecten worden beoordeeld op hun bijdrage aan de verspreiding van kennis over deze aandoening, de verbetering van de zorg aan bipolaire patiënten en hun verwanten, en op de mate waarin zij stigmatisering tegengaan.