Psychiatrische ziekten, zoals de bipolaire stoornis (BPS), veroorzaken veel leed, niet alleen voor de patiënten zelf, maar ook voor hun naasten. Daarnaast zijn mensen met een BPS vaak niet in staat om hun leven te leiden zoals ze dat voor ogen hadden voordat ze de ziekte kregen. De basis voor BPS ligt in de hersenen. Ondanks intensief onderzoek is het nog niet duidelijk hoe en waarom de hersenen van mensen met BPS anders functioneren. Het menselijk brein is zo complex dat je dat niet in diermodellen of in reageerbuizen na kunt bootsen. Om mensen met een BPS in de toekomst beter te kunnen behandelen is het belangrijk dat we gaan begrijpen wat er op het kleinste (cel- en molecuulniveau) verandert in de hersenen van mensen met een BPS. De beschikking over menselijk hersenweefsel voor onderzoek is dus essentieel. De missie van NHB-Psy is om hersenonderzoek in de psychiatrie te faciliteren en om ontdekkingen van onderliggende neurobiologische oorzaken te versnellen.
Postmortem onderzoek
Met de nieuwe technieken die nu beschikbaar zijn kan er op heel veel manieren onderzoek met het hersenweefsel gedaan worden. Zo kun je bijvoorbeeld heel dunne plakjes van het hersenweefsel snijden en verschillende soorten cellen kleuren, die je vervolgens onder de microscoop kunt bekijken. Er kan ook DNA of eiwit uit het hersenweefsel worden gehaald voor onderzoek. We weten inmiddels dat genen een belangrijke rol spelen bij BPS, dus is het van groot belang om DNA specifiek uit de hersenen te onderzoeken. Op die manier kunnen we gaan bekijken wat risicogenen voor BPS precies doen in de hersenen. Wat ook nieuw en uniek is aan dit project is dat we direct na de hersenobductie cellen uit het hersenweefsel halen. Deze cellen gedragen zich dan nog net zoals ze dat deden in de hersenen van de donor, waardoor we veel kunnen leren over de rol van cellen in BPS. Eerste studies laten al zien dat specifieke typen cellen zich anders gedragen. We kunnen dan niet alleen zien hoe de cellen zich in hun natuurlijke (hersen)omgeving gedragen, maar ook hoe ze reageren op geneesmiddelen zoals lithium. Uiteindelijk leidt dit soort informatie ertoe dat we beter weten wat medicijnen tegen bipolaire stoornis precies (zouden) moeten doen in de hersenen.
NHB-Psy is onderdeel van de Nederlandse Hersenbank (NHB). De NHB is opgericht in 1985 en wordt wereldwijd beschouwd als een uitstekende hersenbank, die op topniveau werkt, met snelle obducties van donoren die schriftelijk toestemming hebben gegeven voor het gebruik van hun klinische gegevens en hun hersenen voor onderzoek (www.hersenbank.nl). Sinds eind 2012 is een bijkomende focus van de NHB het registreren van mensen met een psychiatrische ziekte. NHB-Psy zoekt mensen met één van de volgende ziektebeelden: ernstige depressie, bipolaire stoornis, schizofrenie, ADHD, autisme spectrum stoornis, obsessief compulsieve stoorns, en PTSS. Ook is NHB-Psy op zoek naar familieleden en gezonde controlepersonen die hersendonor willen worden.
Voor mee informatie over hersendonatie en NHB-Psy, zie www.nhb-psy.nl
Of neem contact op met Geertje de Lange, onderzoeksassistent NHB-Psy afdeling Bipolaire stoornis: G.deLange@nhb-psy.nl of bel: 06-36006208
Betrokken instellingen:
- Nederlands Herseninstituut
- Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen
- NWO
- UMC Utrecht
- AMC
- Erasmus MC
- VU mc
- Radboud UMC
- PsyQ
- GGZ centraal
- Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie
- VMDB
- ParnassiaBavo Groep
- GGZ inGeest
- Depressie Vereniging
- Angst dwang en fobie stichting
- Balans
- NVA
- Veteraneninstituut
- Anoiksis
- Impuls
- ARQ
- Ypsilon
Betrokken personen:
- Dr. Inge Huitinga
Directeur van de NHB en project leider NHB-Psy - Dr. Saskia Palmen
(Kinder)psychiater UMC Utrecht en klinisch coördinator NHB-Psy - Dr. Helena Cousijn
Onderzoekscoördinator NHB-Psy - Drs. Marleen Rademaker
Project coördinator NHB-Psy - Karianne Schuurman
research analist
Stuurgroep:
- Prof. Dr. René Kahn
Hoogleraar psychiatrie
UMC Utrecht - Prof. Dr. Brenda Penninx
Hoogleraar psychiatrie epidemiologie
VUmc Amsterdam - Prof. Dr. Jan Buitelaar
Hoogleraar kinderpsychiatrie
Radboud universitair medisch centrum Nijmegen - Prof. Dr. Damiaan Denys
Hoogleraar psychiatrie
AMC Amsterdam - Prof. Dr. Sabine Bahn
Hoogleraar psychiatrie
Erasmus MC Rotterdam
Internationale Adviesraad:
- Prof. Dr. Dick Swaab
Teamleider Neuropsychiatrische ziektebeelden
Nederlands Herseninstituut, Amsterdam - Prof. Dr. Hans Kretzschmar
Instituut voor Neuropathologie
Ludwig-Maximalians Universiteit, München - Prof. Dr. Shitij Kapur
Instituut voor Psychiatrie
King’s College, Londen